به گزارش کسب نیوز، این گزارش علاوه بر بررسی آماری مباحث مرتبط با زیرساخت‌های اینترنت و موبایل کشور، بررسی حوزه‌های جدیدی از جمله تبلیغات همسان، شبکه‌های اجتماعی و شمارشگر‌ها (Attributions) را نیز در خود جای داده است.
بررسی و جمع‌آوری داده‌های این گزارش توسط تیم تکراسا و همکاری شرکت‌های برتر تبلیغاتی ایران از سال گذشته شروع شد. تبلیغات دیجیتال با سهم ۱۴٪ از کل بازار تبلیغات کشور، در حال تلاش برای ارتقا و افزایش سهم خود از زیست‌بوم تبلیغاتی کسب‌وکارها است. رسالت تیم تحقیق بازار تکراسا در طی یک سال فعالیت بر روی این گزارش با این محوریت هم مسیر شده است تا به‌روزترین داده‌های زیست‌بوم تبلیغات دیجیتال برای مخاطبان فراهم شود.
با همه‌گیری ویروس کرونا از اسفند ۱۳۹۸، این ویروس تأثیرات منفی قابل توجهی بر کسب‌وکارهای ایران گذاشته است. این تأثیرات به سرعت حجم تقاضای تبلیغاتی، بازار تبلیغات و رسانه‌های دیجیتال را با افت قابل توجهی مواجه کرد. به همین دلیل اثر ویروس کرونا بر این بازار نیز در این گزارش مورد مطالعه قرار گرفته است. آمار موجود در گزارش بخشی از واقعیت‌های کنونی و پیش روی زیست‌بوم تبلیغات دیجیتال ایران را همراه با ارائه فرصت‌ها و چالش‌ها روایت می‌کند.
در این گزارش علاوه بر تجزیه و تحلیل داده‌های بازار جهانی و منطقه‌ای، بازار خاورمیانه نیز با جمع‌آوری آمار بازارهای ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.
حجم کل هزینه تبلیغات در خاورمیانه و شمال آفریقاحجم کل هزینه تبلیغات در ایران
در سال گذشته و حتی پس از شروع همه‌گیری ویروس کرونا، مصرف‌کنندگان ایرانی بیش از هر زمان دیگری به خدمات و رسانه‌های دیجیتال متکی بوده‌اند. افزایش دسترسی به اینترنت پهن‌باند و مقرون به صرفه‌تر شدن هزینه‌های آن در مناطق مختلف کشور منجر به رشد چشمگیر تلویزیون‌های متصل به اینترنت و سامانه‌های ویدیو درخواستی (VOD) شده است. از این رو، ویدیو به یک بخش درآمدزا برای تولیدکنندگان محتوا در ایران تبدیل شده که فراگیری آن تنها به تولید محتوا محدود نشده و بسترهای پخش زنده را نیز در بر گرفته است.
با وجود اینکه بازار تبلیغات ویدیویی کماکان در مسیر شکوفایی و پیشرفت قرار دارد، استفاده از شبکه‌های اجتماعی نظیر آپارات، یوتیوب و توییچ (Twitch) نیز برای اجراهای زنده در بین ایرانیان مورد استقبال قرار گرفته است. با توجه به اینکه تبلیغات ویدیویی از دید تبلیغ‌دهندگان کلان روشی مؤثرتری برای ارتباط با مخاطبان، به ویژه مخاطبان جوان‌تر است، انتظار می‌رود روند فعالیت افزایشی ناشران ایرانی در حوزه تولید ویدیو ادامه داشته باشد.
عدم ثبات وضعیت اقتصادی کشور، اعمال تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران، افت شدید ارزش پولی ملی نسبت به سال ۱۳۹۶ و شیوع ویروس کرونا، کسب‌وکارها را در شرایط سختی قرار داده است. به دلیل تمامی موارد ذکر شده، کسب‌وکارها از ادامه فعالیت خود اطمینان ندارند و برای انتخاب استراتژی‌های مناسب در بودجه‌بندی و برون‌رفت از بحران‌ها مردد هستند. همه این موارد باعث شده تا بودجه بازاریابی و تبلیغات کسب‌وکارها کاهش یابد و در پی آن تقاضای بازار تبلیغات دچار افت شود. در صورت عدم رفع این موانع در سال ۱۳۹۹، فناوری تبلیغات با پیچیدگی‌های بیشتری رو‌به‌رو خواهد شد.
گزارش بازار تبلیغات دیجیتال ایران در سال ۱۳۹۸، با همکاری بیش از ۳۵ کارشناس بازاریابی از ۳۱ شبکه تبلیغات، آژانس‌های دیجیتال و ۳۶۰ درجه صورت گرفته است. کارشناسان و متخصصان این حوزه علاوه بر صحت‌سنجی داده‌ها در موضوعات مختلفی از جمله اثربخشی انواع دسته‌های تبلیغاتی، بررسی کیفیت خدمات فناوری تبلیغات و سنجش بستر شبکه‌های اجتماعی نقش داشته‌اند.
آنچه در این گزارش آمده است:
فصل ۱: فناوری ارتباطات در ایران
توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران
وضعیت توسعه تلفن همراه در ایران
پهنای باند اینترنت در ایران
ضریب نفود اینترنت پهن‌باند در ایران
وضعیت زیرساخت‌های فناوری ارتباطات در ایران
اپراتورهای تلفن همراه در ایران
فصل ۲: بازار تبلیغات در جهان
حجم کل هزینه تبلیغات در جهان
سهم هر رسانه از هزینه تبلیغات در جهان
سهم هر رسانه از هزینه تبلیغات دیجیتال در جهان
سهم هر دستگاه از هزینه تبلیغات دیجیتال در جهان
فصل ۳: بازار تبلیغات در خاورمیانه و شمال آفریقا
حجم کل هزینه تبلیغات در خاورمیانه و شمال آفریقا
سهم هر رسانه از هزینه تبلیغات در خاورمیانه و شمال آفریقا
تخمین توزیع بودجه تبلیغاتی در دسته‌بندی‌های مختلف در خاورمیانه و شمال آفریقا
فصل ۴: بازار تبلیغات در ایران
بازیگران صنعت تبلیغات در ایران
حجم کل هزینه تبلیغات در ایران
مؤثرترین منابع تبلیغات در انتخاب مردم برای خرید کالا در ایران
تعداد بازدید (Impression) تبلیغات در بستر دسکتاپ و موبایل‌وب در ایران
ساعات پرترافیک روز برای اجرای کمپین در ایران
میزان بازدید از دسته‌بندی‌های مختلف در بستر دسکتاپ و موبایل‌وب در ایران
محبوب‌ترین قالب‌های (Format) تبلیغات دیجیتال از دید تبلیغ‌دهندگان ایرانی
محبوب‌ترین قالب‌های مورد استفاده در کمپین‌های ارتباط با مشتری در ایران
رایج‌ترین روش‌های پرداخت هزینه در کمپین‌های تبلیغات دیجیتال در ایران
میزان کلیک (CTR) بر اساس قالب آگهی در ایران
هزینه هر کلیک در تبلیغات دسکتاپ و موبایل‌وب در ایران
سهم مشاهده بنرهای تبلیغاتی بر اساس اندازه آگهی در ایران
فصل ۵: تبلیغات ویدیویی در ایران
سهم پیش‌بینی شده هر دستگاه دیجیتال از تبلیغات ویدیویی در ایران
تعداد بینندگان ویدیو در ایران
تعداد بازدید روزانه ویدیو در آپارات
تعداد ویدیو بارگذاری شده در سایت آپارات
ساعات اوج تماشای ویدیو در ایران
میزان تماشای ویدیوها بر اساس زمان ویدیو در آپارات
درآمدزایی از تولید ویدیو در آپارات
استریم بازیهای کامپیوتری
فصل ۶: تبلیغات همسان در ایران
تبلیغات در گوگل در ایران
تبلیغات در بخش جستجو کافه بازار (Search Ads)
فصل ۷: تبلیغات موبایلی در ایران
حجم کل هزینه تبلیغات موبایلی در ایران
تبلیغات درون‌برنامه‌ای در مقابل تبلیغات موبایل‌وب در ایران
فصل ۸: تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی در ایران
تعداد کاربران فعال شبکه‌های اجتماعی در ایران
محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی از دید تبلیغ‌دهندگان ایرانی
میانگین هزینه تبلیغ در صفحات اینستاگرام در ایران
میانگین هزینه تبلیغ در کانالهای تلگرام در ایران
همکاری تولیدکنندگان محتوا با آژانس‌های تبلیغاتی در ایران
نقش تلگرام در اشتغال‌زایی در ایران
فصل ۹: اتریبیوشن و شمارشگر تبلیغات در ایران
توزیع سهم بازار اتریبیوشن‌های ایرانی و خارجی در اپلیکیشن‌های کافه بازار
توزیع سهم بازار اتریبیوشن‌ها در ایران
میزان تمرکز اتریبیوشن‌های ایرانی در بازی‌ها و برنامه‌های کافه بازار
فصل ۱۰: فرصت‌های بازار تبلیغات دیجیتال ایران
بازگشت سیستم‌های همکاری در فروش به ایران
افزایش استفاده از سرور تبلیغات (Ad Server) در ایران
رشد تعداد تلویزیون‌های متصل به اینترنت در ایران
فصل ۱۱: چالش‌های بازار تبلیغات دیجیتال در ایران
تأثیر ویروس کرونا بر تقاضای تبلیغات دیجیتال در ایران
تأثیر ویروس کرونا بر بودجه تبلیغاتی کسب‌وکارهای ایرانی
تأثیر ویروس کرونا بر کسب‌وکارهای آنلاین ایران
سخت‌گیرانه‌تر شدن قوانین مالی بین‌الملل
اجرای قوانین عمومی محافظت از داده اتحادیه اروپا (GDPR)
سخت‌گیری در اعمال مالیات بر بودجه تبلیغاتی کسب‌وکارهای ایرانی
استانداردسازی ads.txt ناشران طبق استانداردهای اداره بین‌المللی تبلیغات تعاملی (IAB)
رعایت حق نشر (Copyright)
تقلب در تبلیغات (Ad Fraud)
قطع سراسری اینترنت یا ایران اکسس
«گزارش صنعت تبلیغات دیجیتال در ایران ۱۳۹۹» را می‌توانید از لینک زیر دانلود کنید.
تبلیغات مقایسه‌ای (Comparative advertising) از سال ۱۹۳۰ در امریکا به کار گرفته شد، زمانی که شرکت سی یرز شروع به تبلیغات برای لاستیک‌هایش کرد و آن‌ها را با هشت نام تجاری دیگر مقایسه کرد. در سال ۱۹۳۱، شرکت فایر استون هم دست به این کار زد اما آگهی‌های مقایسه‌ای او از سوی بسیاری از روزنامه‌ها پذیرفته نشد، تبلیغات مقایسه‌ای متولد شد. اگرچه این نوع تبلیغات مورد توجه بعضی کمپانی‌ها و آژانس‌های بزرگ قرار نگرفته است، اما امروزه در آمریکا، کانادا، بریتانیا، سوئد و استرالیا بسیار رایج است. در سال ۱۹۶۴ ویکلی اند فاریس اظهار داشتند که ۱۵ درصد تبلیغات مقایسه‌ای‌اند.
به گزارش هورموند، یک دهه بعد این رقم به ۲۰ درصد رسید. در ۱۹۸۲، ۲۳ درصد همه تبلیغات به‌نوعی مقایسه‌ای بود و اهمیت مقایسه به‌وضوح شناخته شده بود. بسیاری از متخصصان تبلیغات به تأثیر این روش اعتقاد دارند و تجربه نشان داده است که حق با آن‌هاست. پپسی کولا، برگر کینگ، شامپو سوو و کرفیری با استفاده از این روش به‌گونه‌ای چشمگیر سهم بازار خود را بالابرده‌اند.
تبلیغات سیاسی نیز گرایش به این روش داشته‌اند. در امریکا پیروزی جرج بوش بر مایک دوکاکیس در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۹۹۸ ناشی از تبلیغات منفی راجر آیلز، معاون بوش علیه دوکاکیس بود. تبلیغات منفی نقشی کلیدی در انتخابات فدرال سال ۲۰۰۴ کانادا داشت و تیم پل مارتین را قدرت بخشید که رئیس حزب محافظه‌کار، استفان هارپر را کنار بزند. تبلیغات مقایسه‌ای هدف ساده‌ای در تجارت و سیاست دارد و آن بی‌اعتبار کردن رقیب است.
بر اساس اظهارات استانلی تانن بام، رئیس کنیون، این یک اشتباه است که تبلیغات مقایسه‌ای را غیر مؤثر، گیج‌کننده و فاجعه‌ای برای تجارتمان بدانیم، تنها به این دلیل که تبلیغات کنندگان نمی‌دانند آن را چگونه و در چه زمانی به‌کارگیرند. تنها با دیدن چند خطا شما نمی‌توانید قضاوت کنید که فاجعه‌ای در راه است.
درهرحال تعداد اندکی از مصرف‌کنندگان این روش را دوست دارند. بیش از ۴۱ درصد آنان این نوع تبلیغات را نادرست می‌خوانند زیرا حقایق ارائه‌شده اجازه یک مقایسه عادلانه را نمی‌دهد. به‌علاوه ۳۷ درصد فکر می‌کنند که حقایق ارائه‌شده مبالغه‌آمیزند و ۳۶ درصد تبلیغ‌کنندگان به‌جای بی‌اعتبار کردن رقبایشان روی نقاط قوت خود معتقدند تأکید کنند. ازنظر ویلیام مات، مدیرعامل کمپانی کلاگز این نوع تبلیغات روشی کاهلانه برای فروش محصول است.
یک شرکت نه‌تنها باید به نحو مؤثری با مشتری‌ها، تأمین‌کنندگان و واسطه‌ها در ارتباط باشد، بلکه باید با تعداد بیشتری از جوامع ذینفع نیز پیوند داشته باشد. یک جامعه به هر گروهی اطلاق می‌شود که در توانایی شرکت در دستیابی به اهداف خود سهم بالقوه یا بالفعل داشته و یا بر آن مؤثر باشد. روابط عمومی شامل برنامه‌های مختلفی در تبلیغ یا حمایت از وجهه یا تک‌تک محصولات یک شرکت می‌باشد.
یک شرکت هوشمند جهت مدیریت موفق ارتباط با جوامع کلیدی دست به اقدامی مشخص می‌زند. اکثر شرکت‌ها دارای یک بخش روابط عمومی هستند که رویکردهای عمومی سازمان و توزیع اطلاعات و ارتباطات جهت ایجاد رضایت و اعتبار را زیر نظر دارد.
برترین روابط عمومی ها به مدیریت ارشد شرکت مشاوره می‌دهند تا برنامه‌های مطلوبی را اتخاذ نموده و اقدامات بدون توجیه را حذف نمایند تا در نخستین مرحله نتیجه‌ای منفی حاصل نشود. پنج اقدام زیر توسط مشاور روابط عمومی (Public relations consultant) پیشنهاد می‌شود:
روابط با نشریات: ارائه اخبار و اطلاعات درباره سازمان در مطلوب‌ترین شرایط
تبلیغ محصول: تلاش‌های حمایتی جهت تبلیغ محصولات خاص
روابط شرکت: افزایش آگاهی از شرکت از طریق روابط داخلی و خارجی
اعمال نفوذ: برقراری ارتباط با قانون‌گذاران و مسئولان دولتی برای حمایت یا رد کردن قوانین و مقررات
مشاوره: ارائه توصیه به مدیریت در مورد مسائل عمومی و جایگاه و وجهه شرکت در شرایط مناسب یا بحرانی.
وقتی به مجموعه تلاش‌های تبلیغاتی بانک ملت توجه می‌کنیم در برداشت اول از دید عامه مردم عدم یکپارچگی مشهود است اما از آن مهمتر فقدان تفکر استراتژیک در مدیران ارشد و خصوصاً دپارتمان تبلیغات محرز می‌باشد.
برای مثال به تبلیغ محیطی که در قالب بیلبورد برای نوروز ۹۶آمادهشده است توجه کنید؛ پیام تبلیغ به‌درستی طراحی نشده و انتقال آن به مخاطب نیز با مشکلات متعددی روبروست و در بهترین حالت اگر با طنز و کنایه مخاطب مواجه نشود بسیار خوششانسمیباشد. “سال ۹۷ مبارک” عبارت کلیدی این بانک است که تلاش می‌کند در فضای چریکی و پارتیزانی، توجه مخاطب را به خود جلب نماید.
بسیار واضح است، حتی اگر سوپرمارکت کوچک محلمان از این روش و پیام استفاده کرده بود با نیش و کنایه بسیاری مواجه می‌شد، اما چگونه است که تیم تبلیغات بانکی اینچنین مدعی علاوه بر هدر دادن بودجه تبلیغات، اعتبار بانک را نیز هزینه می‌کند؟!
نتیجه عدم فهم صحیح از مفاهیم خلاقیت، تبلیغ چریکی، کپی کاری، ابعاد سازمان و برندینگ چیزی جز این اقدام کودکانه انجامشدهنمیباشد. آخر چطور می‌شود در اکثر بیلبوردهایگرانقیمت شهر از یکلوگوی کوچک در فضای خالی بزرگ استفاده شود و در بیلبوردهای دیگر از تبلیغاتی بهزعم خود پارتیزانی از جنس کسبوکار کوچک و نوپا و نامتناسب با ابعاد سازمانن استفاده شود؟! این دیده شدن به هر قیمتی در این سطح از کسبوکار اتفاق نادری است که شاید مرغ پخته را نیز به خنده بیاندازد!
شعار، برند را قابل‌تشخیص می‌سازد و باعث می‌شود در حافظه بماند، اما نوشتن یک شعار جذاب آسان نیست. بر اساس گام‌های زیر می‌توان یک شعار خوب برای کسب و کار خلق نمود.
یک اشتباه رایج در خلق شعار این است که شعار با تمرکز بر یک محصول ساخته شود، درحالی‌که هنگام خلق شعار باید به شرکت فکر کرد. کاری که دقیقاً در تیم‌های مارکتینگ حرفه‌ای رخ می‌دهد. شعار به گونه است که تمرکزش بر فعالیت شرکت است اما محصولات شرکت را نیز به ذهن متبادر می‌کند.
شرکت‌ها هزینه زیادی را بابت این می‌پردازند که تیم مارکتینگ شعاری را خلق کنند که یادآوری برند شرکت در ذهن مشتریان باشد. این موضوع آگاهی نسبت به برند یا شناسایی برند نامیده می‌شود. یکی از مهم‌ترین معیارهایی که مشتریان و بازاریابان حرفه‌ای به آن توجه می‌کنند.
ساختن یک شعار مناسب کار سختی است به‌خصوص اگر شرکت نتواند آن را به یک تیم مارکتینگ حرفه‌ای خارج از سازمان برون‌سپاری کند و بخواهد خودش شعار مناسب را برای کسب و کارش خلق نماید.
با لوگوی شرکتتان شروع کنید
یک شعار خوب از یک لوگوی خوب آغاز می‌شود. شعار و لوگوی شرکت باید مکمل هم باشند. حتی اگر تبلیغات به‌صورت رادیویی انجام شود، قبلاً باید لوگو معرفی شده باشد تا شعار در ذهن یادآور لوگو گردد. تمامی شعارهای خوب شرکت‌ها به همراه لوگوی آن شرکت خلق‌شده است.
شعار باید ساده باشد
شعاری حرفه‌ای به نظر می‌رسد که ساده باشد. تقریباً تمامی شعارهای خوب از تعداد کمی از کلمات ساخته‌شده‌اند. حدوداً بین ۴ تا ۶ کلمه.
از کلمات کوچک استفاده کنید
تمامی مخاطبان شما سواد خواندن دارند اما موفق‌ترین شعارها از کلمات بسیار کوتاه و ساده استفاده می‌کنند. برای مثال شعار نایکی را در نظر آورید “Just Do It” از ساده‌ترین کلمات استفاده نموده است که حتی اگر در حد بسیار محدود انگلیسی بداند مفهوم شعار را درک می‌کند.
راحت بر زبان جاری شود
اگر شعار به‌راحتی به زبان آورده شود، به‌راحتی در ذهن می‌ماند. برای مثال شعارهایی که اندکی وزن دارند مثل مهرام، خوشمزه و خوش‌نام.
از کلمات و عبارات ارزشی استفاده کنید
منظور کلماتی است که احساسات را برمی‌انگیزد. تقریباً تمامی شعارهای معروف از این کلمات استفاده می‌کنند مثل وال مارت، Save money, Live better…
چگونه شعار را بنویسیم؟
در ابتدا کلماتی که برند شمارا توصیف می‌کنند، لیست کنید. شرکت شما چه کارهایی انجام می‌دهد، به چه صورت از سایر رقبا متمایز می‌گردد؟ کلماتی که مشتریان شمارا توصیف می‌کند، لیست کنید و شما به‌عنوان مؤسس شرکت دوست دارید بر چه ویژگی‌هایی تمرکز گردد. فراموش نشود که از کلماتی ارزشی استفاده کنید.
سپس سعی کنید لیست کلمات را اصلاح نمایید. توجه کنید که کلمات به حدی ساده باشد که حتی افراد کم سن و سال نیز معنای آن را درک کنند.
درنهایت شروع به نوشتن کنید. آن را ساده و کوتاه بنویسید. تا جایی که ممکن است از پیچیدگی بپرهیزید.
شعارها را بیازمایید
پس از نوشتن سه یا چهار شعار موردعلاقه‌تان را انتخاب کنید. از مشتریان، خانواده و دوستانتان بپرسید تا از این میان یکی را انتخاب نمایند. در این مرحله به‌هیچ‌وجه به افراد توضیحی در خصوص هیچ‌کدام از شعارها ندهید؛ چراکه پس‌ازاین شما همواره نخواهید بود تا به تک‌تک افراد در مورد شعار توضیح دهید. تا می‌توانید از افراد بیشتری بپرسید. بازخورد را بررسی نمایید.
تبلیغات سیاسی نوعی از ایدئولوژی است که شکل‌های مختلفی به خود می‌گیرد. تبلیغات سیاسی بر اساس نوع تحریک به دو دسته تبلیغ هیجان زا و تبلیغ وحدت‌بخش تقسیم می‌گردد؛
تبلیغ هیجان‌زا یا آشوب آفرین: در این نوع از تبلیغ سیاسی تلاش برای هدایت مخاطب معین صورت می‌پذیرد. تبلیغات سیاسی هیجانی به دنبال انگیزش افراد برای شرکت یا حمایت از یک مورد خاص است. این نوع تبلیغات سیاسی می‌کوشد تا با ارائه اعمال امکان‌پذیر، افراد را از حالت بی‌تفاوتی خارج کند.
تبلیغ سیاسی وحدت‌بخش: تلاش مبلغ برای منفعل ساختن مخاطب و جلوگیری از ورود آن به میدان نبرد می‌باشد.
از سوی دیگر تبلیغات سیاسی بر اساس منابع اطلاعاتی به سه نوع تبلیغ سیاسی سفید، تبلیغات سیاسی خاکستری و تبلیغات سیاسی سیاه تفکیک می‌شود؛
تبلیغات سیاسی سفید: این نوع از تبلیغات هنگامی‌که منبع به‌درستی شناخته‌شده باشد و اطلاعات و پیام صحیح و درست باشد انجام می‌شود. آنچه مخاطب می‌شنود منطقاً به حقیقت نزدیک است و پیام به‌گونه‌ای فرستاده می‌شود که فرستنده انسان خوبی است و با بهترین تفکرات و آرمان ها و ایدئولوژی‌های سیاسی وارد میدان شده است. هدف تبلیغ سفید این است که خود را نزد مخاطب بااعتبار جلوه دهد و از این اعتبار در آینده به نحوی استفاده نماید.
تبلیغ سیاسی خاکستری: تبلیغ خاکستری زمانی مورداستفاده قرار می‌گیرد که منبع و درستی اطلاعات مورداطمینان نباشد، خواه منبع دارای هویت شناخته‌شده باشد یا نباشد. تبلیغات خاکستری برای توجیه اقدامات یک کشور یا برای پریشان کردن دشمن به کار می‌رود.
تبلیغات سیاسی سیاه: تبلیغات سیاه زمانی است که منبع آن دروغین و مطالب انتشاریافته نادرست، ساختگی و بر مبنای نیرنگ باشد. تبلیغ سیاه دروغ بزرگی است به‌علاوه انواعی از فریب‌های آفریده‌شده. برای تبلیغ سیاه اصطلاح سوء اطلاع نیز به کار می‌رود زیرا مبهم است و اطلاعات تقلبی را مورداستفاده قرار می‌دهد. سوء اطلاع از خبرها، داستان‌های ساخته‌شده و مطالب خبری طراحی‌شده و باهدف تضعیف تبلیغات مخالفان سرهم‌بندی می‌شود. مطالب خبری به دست روزنامه‌نگارانی که درواقع عوامل مخفی یک کشور خارجی هستند، در روزنامه جا داده می‌شوند.
